Paradijs of hel? Waar ging Jezus heen na zijn dood?

vraag:

In de dienst op Goede Vrijdag kwamen twee dingen bij elkaar. We lazen in Lukas 23:43 dat Jezus aan het kruis tegen de moordenaar naast zich zegt: ‘Nog vandaag zul je met mij in het paradijs zijn’. En in dezelfde dienst werd de Apostolische Geloofsbelijdenis voorgelezen, waarin staat dat Jezus ‘is gekruisigd, gestorven, begraven, neergedaald in de hel’. Dat roept de vraag of: ging Jezus na zijn sterven aan het kruis nu naar het paradijs of naar de hel?

reactie:

Mooie vraag! Zo klinkt het inderdaad wel als een bijzondere tegenstelling. Waar ging Jezus heen? Laten we beide uitspraken eens bekijken:

‘Neergedaald in de hel’.

Deze uitspraak komt in de Bijbel niet voor. Het is een interpretatie van 1 Petrus 3:19, maar die tekst geeft dit niet heel duidelijk aan. Waarom deze woorden een plek hebben gekregen in de Apostolische Geloofsbelijdenis, is niet helemaal duidelijk.

Er zijn een paar interpretaties van wat het zou kunnen betekenen:

  • De Rooms-Katholieke uitleg: Jezus is na zijn sterven afgedaan in het dodenrijk om daar de zielen van de oudtestamentische gelovigen te bevrijden.
  • De Lutherse uitleg: Jezus is na zijn begrafenis naar de hel gegaan en heeft daar de duivel zijn macht ontnomen.
  • De Gereformeerde uitleg: ‘de hel’ is geen concrete plek waar Jezus heengegaan is. Het is een typering van de angst en godverlatendheid die Jezus heeft ervaren. Het lijden en sterven van Jezus was ‘hels’.

Nog vandaag in het paradijs

‘Het paradijs’ is hier een andere aanduiding van ‘Gods koninkrijk’, waar de moordenaar naar vraagt (23:42). Dat Jezus dit vervangt door ‘het paradijs’ betekent voor de moordenaar een diepe troost: na zijn dood zal hij – met vergeving voor zijn moord en andere zonden – in nieuwe onschuld en vreugde voortleven bij God, samen met Jezus. Dit geldt direct vanaf zijn dood (‘vandaag nog’), ook al betreft dit nog niet zijn lichaam dat pas weer zal opstaan bij de wederkomst van Jezus.

Ook Paulus spreekt hiervan, bijvoorbeeld in Filippenzen 1:23: ‘Als ik sterf zal ik met Christus zijn’. In Lukas 16:22 laat Jezus er trouwens ook iets van zien door in een gelijkenis te vertellen dat de arme Lazarus ‘door engelen werd weggedragen om te rusten aan Abrahams hart’.

Er is wel geprobeerd om ‘vandaag’ op te vatten als: ‘Ik zeg u vandaag: U zult met mij in het paradijs zijn’. Dan is er ruimte om ‘het paradijs’ op te vatten als de nieuwe aarde in de toekomst. Deze opvatting is vanuit de grondtekst niet zo sterk. Het woord van Jezus krijgt nog meer kracht als je bedenkt dat dit door de ene gekruisigde tegen de andere wordt gezegd: ‘Vandaag nog zul je met mij in het paradijs zijn!’

Over beide uitdrukkingen bestaan dus veel verschillende meningen. Voor mezelf houd ik het erop dat Jezus aan het kruis ‘de hel’ heeft ervaren in het oordeel van God en dat Hij na zijn dood ‘het paradijs’ is binnengegaan, terwijl zijn lichaam nog in het graf lag. Ik schrijf dit met enige schroom. Zo letterlijk staat het allemaal niet in de Bijbel en wij gebruiken ons beperkte en menselijk voorstellingsvermogen om er iets over te zeggen.

Sabbat en huwelijk als ‘bloemen uit het paradijs’?

Vraag:

In je preek noemde je sabbat en huwelijk de meegegeven ‘bloemen uit het paradijs’. Zou je kunnen uitleggen wat je daarmee precies bedoelt? En wat dat betekent voor hoe wij met huwelijk en sabbat moeten omgaan?

Reactie:

Het beeld van ‘bloemen uit het paradijs’ kwam ik tegen bij een schriftuitlegger. Het sprak mij erg aan. Sabbat en huwelijk zijn twee ‘structuren’ die God vanuit het paradijs heeft meegegeven aan de mens. Beide structuren zijn geen ingeschapen natuurkundige of biologische wetten (zoals bijvoorbeeld zwaartekracht of seksualiteit), maar bewuste instellingen van God, bedoeld voor het leven.

God stelde in het paradijs de rustdag in: ‘God zegende de zevende dag en verklaarde die heilig’ (Gen.2:3). Later wordt de sabbat in de Bijbel vaak gemotiveerd vanuit de schepping (Ex.20:11; 31:16; Mark.2:27; Heb.4:4).

God stelde in het paradijs het huwelijk in: ‘God, de HEER, dacht: Het is niet goed dat de mens alleen is, ik zal een helper maken die bij hem past’ (Gen.2:18) ‘Zo komt het dat een man zich losmaakt van zijn vader en moeder en zich hecht aan zijn vrouw, met wie hij één van lichaam wordt’ (Gen.2:24). Ook het huwelijk wordt later in de Bijbel gemotiveerd vanuit deze goddelijke instelling (Mat.19:4-6; 1 Kor.6:16; 11:12; Ef.5:31; Heb.13:4).

Sabbat en huwelijk zijn sociale ordeningen die al in het paradijs door God zijn aangebracht. Ze zijn ook direct verbonden aan het verbond tussen God en mensen. De sabbat als viering van dat verbond, het huwelijk als beeld van dat verbond. Na de zondeval zijn ze meegegeven aan de mens. Vandaar de beeldspraak van ‘bloemen uit het paradijs’.

Aan ons de taak om na te denken hoe die structuren bedoeld zijn, hoe ze zich ontwikkeld hebben (van sabbat naar zondag bijvoorbeeld), welk doel ze dienen en hoe we ermee omgaan in een gebroken wereld en in de gemeente van Christus. Zowel op het punt van sabbat als van huwelijk is veel discussie in de kerk en in de maatschappij. Als ik wat vragen noem over het huwelijk: Wanneer is een huwelijk een huwelijk? Hoe ligt dat bij mensen van hetzelfde geslacht? Is samenwonen van dezelfde orde als een huwelijk? Hoe moet je aankijken tegen echtscheiding?

Het omgaan met dit soort vragen vraagt om studie, gebed, zorgvuldigheid en gesprek. Je bent er niet met een simpele uitspraak dat we de situatie in het paradijs moeten nastreven. Daarmee doe je geen recht aan het onderwijs in de Bijbel en ook niet aan de realiteit vandaag. Dit is niet te plek om daar meningen over te geven, als ik die al zou hebben. Waar het mij om gaat, is dat we er – ondanks alle discussie en variatie – oog voor blijven houden dat sabbat en huwelijk echt ‘bloemen uit het paradijs’ zijn: structuren die we van God hebben meegekregen, die aan je levenspraktijk de kleur van God geven. Aan ieder de opdracht om er een goede invulling aan te geven die tot zegen is voor jezelf en voor anderen.

Is ongastvrijheid dé zonde van Sodom en Gomorra?

Is ongastvrijheid dé zonde van Sodom en Gomorra?

In de preek over gastvrijheid zei u dat de ongastvrijheid van Sodom en Gomorra de oorzaak was van Gods oordeel. Waar baseert u dat op? Waren er geen grotere zonden?

Ik heb de bijbelse argumenten voor mijn conclusie op een rijtje gezet: klik hier Ongastvrijheid.

Mijn conclusie luidt: Niet voor niets voeren de engelen op het punt van gastvrijheid een ‘test’ uit in Sodom om de goddeloosheid van de inwoners te meten (Gen.18-19). Er is in de Bijbel meer te lezen over de de zonde van Sodom en Gomorra. De ongastvrijheid blijkt samen te hangen met een slechte levenspraktijk in allerlei opzichten, waardoor onbeschrijfelijk veel onrecht en schade ontstaat onder kwetsbare mensen. Dit laat God niet ongestraft gebeuren. Deze ongastvrijheid is direct verbonden aan goddeloosheid. Er is in de Bijbel sprake van ‘gastvrijheid als heilige praktijk’. Dus ja: ongastvrijheid is de zonde van de Sodomieten waarom God zijn oordeel over hen voltrekt. Het is belangrijk dat christenen en kerken in het Westen zich toeleggen op gastvrijheid, niet alleen als buitenkant, maar vanuit de nieuwe identiteit in Jezus Christus.

Heeft een eunuch een hoge stem?

Heeft een eunuch een hoge stem?

In de preek over Handelingen 8 noemde u terloops dat een eunuch een hoge stem heeft. Klopt dat medisch gezien ook?

Het woord ‘eunuch’ betekent letterlijk ‘gesnedene’, dat wil zeggen ‘gecastreerde’. Het is bekend dat gecastreerde slaven in het oosten werden ingezet in de bewaking en bediening van de vrouwen in het paleis. Het zou kunnen zijn dat het woord ‘eunuch’ later een aanduiding werd voor hoge ambtenaren aan het hof, die niet persé gecastreerd hoefden te zijn. Maar toch wordt hier in het algemeen wel vanuit gegaan. In de Bijbel komen we de eunuch tegen in Handelingen 8, maar ook in Ester 2.

In Levitikus 21:20 is bepaald dat een eunuch niet aan de tempeldienst mocht meedoen. Voor hen staat in Jesaja 56:3-5 een bijzondere belofte dat een eunuch die de Heer dient, iets beters krijgt dan zonen en dochters: een eeuwige naam in de tempel van God.

Castratie wordt in onze cultuur eigenlijk alleen toegepast op medische gronden en bij volwassen mannen. Behalve onvruchtbaarheid wordt ook de productie van mannelijke hormonen geremd. Als castratie wordt uitgevoerd vóór de puberteit, blijft de stem hoog, komt er geen haargroei en zal de eunuch minder lust tot seks en agressie hebben. In het verleden werd in het Westen castratie wel eens toegepast bij goede jongenssopranen, die daarmee beroemd konden worden.

Het treft dat de eunuch in Handelingen 8 Jesaja 53 aan het lezen is. Het kan haast niet anders dan dat hij zichzelf in die woorden herkent: ‘als een schaap naar de slacht geleid, vernederd, geen toekomst op aarde’. Daardoor krijgt de verkondiging van Jezus Christus voor hem een bijzondere klank: Jezus heeft ook zíjn lijden op zich genomen. Als hij Jezus volgt, krijgt zijn leven een nieuwe wending.

Toeval bestaat niet. Of toch wel?

Vraag:

Het viel mij op tijdens het lezen van Ruth 2:3, dat er staat: ‘Het toeval wilde dat de akker waar ze kwam van Boaz was’. De HSV vertaald: ‘Zij ging op weg en kwam op de akker van Boaz. Dit overkwam haar’. In ons spraakgebruik zeggen we vaak: Toeval bestaat niet! Het is toch de leiding van de Heer? Waarom staat dat er dan niet?

Reactie:

In de Bijbel wordt wel eens vaker het woord ‘toevallig’ gebruikt. Zelfs Jezus zegt in de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan: ‘Toevallig kwam er een priester langs’ (Lukas 10:31). Deze vertaling is correct, net als in Ruth 2:3.

Onder toevallig verstaan wij dat bepaalde dingen tegelijk gebeuren of dat mensen elkaar ontmoeten, zonder dat dit door ons georganiseerd is. Dat geeft verrassing en soms een ongedacht gesprek. In de Bijbel wordt vaak gewone taal gebruikt. Daarom kun je het woord ‘toeval’ zomaar tegenkomen.

Dat achter zulke ‘toevalligheden’ Gods leiding ligt, staat hier niet haaks op. Dat wordt in Ruth 2:20 ook erkend als Noömi de ontmoeting van Ruth en Boaz verbindt aan de trouw van God. Dat wij dingen als toevallig ervaren, betekent niet dat dit voor God ook toevallig is. Soms zien ook wij achteraf dat er sprake is van een bedoeling.

Het gezegde: ‘Toeval bestaat niet’ wordt niet alleen door christenen gebruikt. Mensen drukken ermee uit, dat er altijd een bepaalde oorzaak of wetmatigheid achter gebeurtenissen zitten. Voor christenen heeft het te maken met de leiding van God in het leven. Sommige gelovigen vinden dat je het woord ‘toevallig’ niet mag gebruiken, omdat in zondag 10 (Heidelbergse Catechismus) staat dat alle dingen ‘niet bij toeval, maar uit Gods vaderhand ons ten deel vallen’. Daarbij wordt verwezen naar bijvoorbeeld Spreuken 16:33, waarin staat dat de Heer zelfs de uitkomst van het lot bepaalt.

Maar zoals in de Bijbel over toeval gesproken wordt, zo kunnen wij het ook gebruiken. Als we maar blijven beseffen dat binnen Gods bestuur de dingen nooit compleet toevallig zijn.

Scheen de zon op de dag van de opstanding?

Vraag:

Wat een feestelijke preek met Pasen! Toch heb ik een vraag over de zon op die dag. U zei dat de zon die dag scheen. Maar staat dat zo in de Bijbel? En kunt u ook aangeven waar in de Bijbel de ‘zon’ vaker als beeld van Christus wordt gebruikt?

 Reactie:

Pasen is een ‘hoogfeest’ voor christenen. Je kunt er beter over zingen, dan erover preken. Maar  preken moet ook gebeuren. Ik koos voor mijn preek de invalshoek dat de vrouwen bij het graf aankwamen bij zonsopgang. Dat staat letterlijk in de Bijbel, maar is in de Nieuwe BijbelVertaling niet helemaal duidelijk.

In de NBV staat in Markus 16:2: ‘Op de eerste dag van de week gingen ze heel vroeg in de ochtend, vlak na zonsopgang, naar het graf’. Maar letterlijk staat er: ‘Zeer vroeg op de eerste van de week komen zij aan bij het graf, bij het opgaan van de zon.’ (vertaling Naardense Bijbel).

De zon gaat dus op als de vrouwen bij het graf aankomen. Dit kun je lezen als een zakelijke mededeling: de dag begint. Toch denk ik dat die dag echt met zonneschijn begonnen is, anders had Markus het vast anders gezegd, bijvoorbeeld ‘toen het licht werd’ of ‘toen de dag aanbrak’.

Ik ben er ook van overtuigd dat Markus dit detail niet zonder reden noemt. Hij typeert er ook iets van het feestelijke van de Paasmorgen mee.

 In de preek heb ik dit als invalshoek gebruikt, om iets over de betekenis van de opstanding te zeggen. Wat ik verder zeg over de zon die het kruis, het graf en de wereld verlicht, is niet letterlijk bedoeld. Het is een poëtische insteek om iets te kunnen zeggen over de betekenis van de opstanding van Jezus.

Dat Christus (of God) in de Bijbel vaker als ‘zon’ en als ‘licht’ wordt aangeduid, zie je bijvoorbeeld in :
Ps 84:11 Want God, de HEER, is een zon en een schild.
Mal 4:2 Maar voor jullie die ontzag voor mijn naam hebben zal de zon stralend opgaan, de zon die gerechtigheid brengt en genezing in haar vleugels draagt.
Joh 1:9  Het ware licht, dat ieder mens verlicht en naar de wereld kwam.
Joh 8:12  Jezus zei: ‘Ik ben het licht voor de wereld. Wie mij volgt loopt nooit meer in de duisternis, maar heeft licht dat leven geeft.’
Mt 17:2  Voor hun ogen veranderde hij van gedaante, zijn gezicht straalde als de zon en zijn kleren werden wit als het licht.
Efe 5:14  Daarom staat er: ‘Ontwaak uit uw slaap, sta op uit de dood, en Christus zal over u stralen.’
Opb 1:16 Zijn gezicht schitterde als de felle zon.

 

 

Heeft Jezus het tempelplein twee keer op de kop gezet?

Vraag:

De tempelreiniging wordt in alle vier evangeliën beschreven (Mat.21, Mark.11, Luk.19 en Joh.2). Maar het verhaal van Johannes wijkt erg af van de andere drie. Hoe moet je dat zien? Heeft Jezus dit twee keer gedaan?

Reactie:

Inderdaad wijkt de beschrijving van Johannes behoorlijk af van de andere evangelisten: Hij spreekt van het verdrijven van de handelaren en het vee. In de andere evangeliën wordt het vee niet genoemd, maar de klanten weer wel. Johannes vertelt dat Jezus spreekt over de tempel als markt. In de andere evangeliën noemt Jezus de tempel een rovershol. Johannes noteert de bekende uitspraak van Jezus over zijn lichaam als tempel. En vooral: Johannes plaatst dit aan het begin van Jezus’ optreden, terwijl het in de andere evangeliën heel duidelijk in de laatste week plaatsvindt.

Er zijn twee oplossingen denkbaar:

  1. Johannes heeft de gebeurtenissen vrij verteld en in zijn verhaal een andere plek gegeven. Je moet zijn evangelie niet chronologisch lezen. Het gaat om zijn interpretatie van de gebeurtenissen.
  2. Er zijn twee momenten geweest waarin Jezus het tempelplein heeft leeggeveegd.

Oplossing 1 is niet onmogelijk. Het bezwaar is echter dat Johannes meestal precies is in de datering van de gebeurtenissen. Bovendien ontbreekt de bijzondere sfeer van de laatste week waarin de andere evangelisten dit verhaal vertellen. Het gevolg van deze oplossing is, dat we Johannes minder serieus nemen in de betrouwbaarheid van zijn verhaal.

Oplossing 2 lijkt in eerste instantie onwaarschijnlijk: Jezus zal toch niet twee keer het tempelplein leeggeveegd hebben? Toch is het wel denkbaar dat Jezus aan het begin van zijn optreden een duidelijk signaal gaf over zijn opdracht en aan het einde van zijn optreden iets van Gods oordeel liet merken over de onvruchtbare tempeldienst.

Ik voel zelf het meest voor oplossing 2. Bij het voorbereiden van een preek concentreer ik mij altijd op hoe een evangelist het zelf vertelt, waarbij ik gegevens uit de andere evangeliën uiteraard wel bekijk. Maar in een preek zal ik me niet richten op vergelijkingen of verschillen, maar proberen de strekking van het bijbelverhaal zelf naar voren te brengen.

Is God alleen trouw aan wie Hem vrezen?

Vraag:

In de nieuwjaarsdienst ging het over de trouw van God (bij Psalm 103:17). Je gaf dat mooi inhoud met de uitwerking van ‘Gods vriendschap’. Maar in deze psalm lijkt het erop dat deze vriendschap van God alleen van toepassing is op wie Hem vrezen. Kortom: is de trouw van de Here afhankelijk van onze eerbied voor Hem?

 Reactie:

Als je het zo scherp stelt is het antwoord ‘nee’. Gods trouw is niet afhankelijk van ons geloof. Zo sterk en goed is ons geloof niet. Bovendien komt zelfs ons ontzag voor God niet uit onszelf voort, maar wordt het door Gods Geest gewerkt.

Het probleem is echter, dat je deze psalm (en ook andere teksten) niet zomaar in dit scherpe dilemma kunt drukken. Deze psalm gaat niet over de vraag aan wie God wel of niet trouw is en wat dat dan betekent. Deze psalm schetst ons de HEER die – tegenstelling tot de kwetsbaarheid en schuld van de mens – liefdevol en trouw is. Zijn trouw duurt langer dan ons leven op aarde! Onder deze belofte leeft een mens die God vreest (wat in deze psalm wordt ingevuld met het bewaken van het verbond, het leven naar Gods geboden en het prijzen van de HEER). Gods belofte van trouw roept ook onze toewijding en geloof op.

Er ligt in de verbondenheid tussen God en mensen altijd een wonderlijke samengaan van Gods initiatief en gezamenlijke verantwoordelijkheid. God zoekt het contact en reageert in liefde op mensen die hem zoeken. Hij laat hen niet vallen als ze in zonde vallen of Hem tekort doen. Tegelijk wordt de relatie niet hersteld zonder verootmoediging en vergeving in Christus. Het beeld van een sterke vriendschap geeft volgens mij een mooi perspectief op de trouw van God. De relatie tussen God en mensen bestaat niet uit formele rechten en plichten, met een automatisch verlopend mechanisme van actie en reactie. De HEER verbindt zich aan mensen en gaat binnen dat verbond een samenleven aan van liefde en wederzijdse toewijding. Dat dit niet vanzelfspreekt, is duidelijk. Dat dit ook niet automatisch goed blijft gaan, is ook duidelijk. Het vraagt om onze eerbied en trouw.

 

Liep Gabriël door de straten van Nazaret?

Vraag:

U zei in uw adventspreek dat de engel Gabriël ‘door de straten van Nazaret liep en het huisje van Maria binnenging’. Maar dat staat toch nergens? Voegt u dan niet iets van uzelf toe aan het bijbelverhaal?

Reactie:

Bij het eerste bericht dat Gabriël moet brengen bij Zacharias staat: ‘opeens verscheen hem een engel van de Heer aan de rechterkant van het reukofferaltaar’ (Luk.1:11). Maar bij het tweede bericht staat eerst dat God de engel naar de stad Nazaret zond (Luk.1:26) en vervolgens dat Gabriël ‘het huis van Maria binnenging’ (Luk.1:28). Nu kan een engel natuurlijk op verschillende manieren een huis binnengaan. Toch roept deze woordkeus het beeld op dat de engel gewoon door de deur binnenloopt. Ik vond dat opvallend. Om het verschil te benadrukken zei ik: ‘Deze engel verschijnt niet ineens, maar loopt door de straten van Nazaret en gaat het huisje binnen waar Maria is.’ Wellicht is dit een iets ander beeld van een engel, dan wij gewoonlijk hebben. Dat gebeurt wel vaker. Zo staat bij deze verschijningen bijvoorbeeld ook niet dat de engel stralend wit was en vleugels had. Het wordt zo wel afgebeeld op schilderijen en kinderbijbelplaten. Zeker bij deze verschijning van Gabriël aan Maria vraag ik me af of hij zo’n stralende verschijning was. Dit is inderdaad mijn invulling. Met mijn suggestie dat de engel door de straten van Nazaret loopt, heb ik geprobeerd om de Bijbeltekst recht te doen. Ik werd hierop overigens geattendeerd door de opmerkingen van prof. dr. J. van Bruggen in zijn commentaar op Lukas.

Is Jezus de eerste mens in de hemel?

Vraag:

In uw preek over zondag 18 zei u heel stellig: Met Jezus is de eerste mens met een lichaam de hemel binnengekomen. Maar hoe zit het dan met Henoch, Mozes en Elia uit het Oude Testament? In de Bijbel lezen we toch dat zij door de Heer werden opgenomen zonder te sterven? Zijn hun lichamen dan niet in de hemel?

Reactie:

Leuk, zo’n oplettende vraag! Ik baseer mijn stelling op de uitspraken uit de Bijbel dat Jezus de ‘eerstgeborene van de doden’ wordt genoemd (Openb.1:5, Kol.1:18, 1 Kor.15:20, Hand.26:23), waarbij ‘eerste’ niet alleen de ‘belangrijkste’ kan betekenen. Verder wordt in Hebreeën meermalen van Jezus gezegd dat hij de hemel is doorgegaan tot de troon van de Vader (Heb.1:6, 4:14; 6:20; 8:1; 9:24). Verder baseerde ik mij op de zin uit de Heidelbergse Catechismus dat wij ‘in Jezus ons vlees in de hemel hebben tot een onderpand’ (HC v/a 49, met verwijzing naar Joh.14:2-3; Joh.17:24). Deze uitspraken zijn alleen over Jezus te doen en niet over iemand anders.

We weten uit de Bijbel dat er vóór Jezus ook mensen uit de dood zijn opgewekt: drie personen uit het OT, drie personen door Jezus, plus de mensen die bij het sterven van Jezus weer uit hun graven kwamen (Mat.27:52). Zij kwamen echter weer ‘terug’ op aarde en zullen vroeg of laat opnieuw gestorven zijn.

Daarnaast zijn er de genoemde voorbeelden van mensen die de dood overgeslagen lijken te hebben. Dat geldt trouwens niet voor Mozes: In Deut.34:5-6 staat dat hij stierf en dat zijn lichaam door de Heer werd begraven. Van Henoch lezen we dat de Heer hem wegnam (Gen.5:24), zelfs dat hiet hoefde te sterven (Heb.11:5). Van Elia lezen we dat hij door een wagen met paarden van vuur werd meegevoerd naar de hemel (2 Kon.2:11) en dat mensen, ondanks een zoektocht, zijn lichaam niet konden vinden. Henoch en Elia hebben zijn dus niet gestorven zoals dat voor alle mensen geldt.

Waar de lichamen van Henoch en Elia zijn, is onduidelijk. Joodse en christelijke theologen hebben er veel theorieën over ontwikkeld. In ieder geval hebben Henoch en Elia niet het nieuwe, verheerlijkte lichaam dat Jezus na zijn opstanding had. Jezus is de enige die aan de andere kant van de dood weer is opgestaan en daarin een verheerlijkt en onvergankelijk lichaam heeft gekregen (vgl. 1 Kor.15:53-54) als belofte van onze lichamelijke opstanding (zie HC v/a 57).

Op grond van deze overwegingen stelde ik dat Jezus als eerste mens met een lichaam de hemel is doorgegaan tot de troon van God. Hij had daartoe ook het recht door zijn overwinning. De vraag naar de lichamen van Henoch en Elia kan ik op grond van de Bijbel niet beantwoorden. Maar zij zijn Jezus niet voorgegaan en zullen naar mijn overtuiging voor de verheerlijking van hun lichaam ook moeten wachten op de jongste dag.